Irunabar, Irungo bertsoaren bilgunea

1.-
Nik ikusiek martxan jartzean
pentsamenduen gurpila,
barruko senak agindu zidan
idazten hasi nendila.
Gaur bat edonon hasi liteke
zaldi hobearen bila;
azken aldian herren baitabil
Norteko ferrokarrila.

2.-
Gu bizi garen mende berriko
hamaseigarren urtean
estudiante sartu nintzen ni,
urrun, Bizkaiko partean.
Gaintxurizketan trenbide-lanak
hasi berriak artean,
apenas ezer aurreratu da
ordutik orain artean.

3.-
Hamaika aldiz ikusia naiz,
Landetxakoa izaki,
fedea nola itzaltzen zaion
geltokian zain den bati.
Amore eman edo zain segi
sarri ezin erabaki;
tren zaharra horra noiz helduko den
Jaungoikoak’e ez daki.

4.-
Lanak medio lehen agindua:
“Bi trenbideetan bat itxi!”
Orduz geroztik gure auzoan
ezin gara lasai bizi.
Jandako hitzak pilatuz beste
jandako hainbeste hitzi,
hor behar zuten hamar trenetik
zortzi ez dira iritsi.

5.-
Zer gertatzen da besterik gabe?
Mundu honetan ezer ez;
zerbait gertatu dadin baldintzak
ezarri ohi dira aurrez.
Gaur egunean nola daukagun
gure tren zaharra negarrez
laurogei urte atzera joanda
ulertu daiteke errez.

6.-
Begira jarri Euskal Herriko
trenbide zaharren mapari;
Urolan, Deban zein Bidasoan
trenak baziren ugari.
Haiek ixteko asmo gaiztoaz
bazen zenbait agintari;
esaten zuten: “Trenez ez dabil
behar beste bidaiari!”

7.-
Baina ixteko zio gorderik
hobe ez utzi aparte:
automobilen etorrera zen
trenbide haientzat kalte.
Errepideak eraikitzeko
ze antsia ta ze arte;
etorkizuna trenak direla
konturatu ziren arte.

8.-
Barru-barrura sartu zitzaien
abiaduraren harra;
hura zen mendi, zelai ta baso,
dena suntsitu beharra!
Begiak itxi eta dirutza
xahutu ordez barra-barra,
Lehendik zeudenak konponduz gero
ez zen izango hain txarra.

9.-
Gauza jakina izanagatik
asko ados ez dagola,
harrak barrua jan die eta
beste denak bost ajola.
Martxa honetan, berandu gabe,
trenbide zahar haiek nola,
agintarien utzikeriak
hilko du Irun-Brinkola.

10.-
Nafar itzainen zoritxarrean
heldu zenari lehenago
garai bateko perra berriak
herdoildu zaizka zeharo.
Txirrita bera txunditu arren
ulermenetik harago,
zaindu ezean iraungo duen
berrikuntzarik ez dago.

HONTZA

1)
Haltzaren goialdetik
inguru guztira
baso beltzean zehar
luze ene mira.
Luma arreak harro
goizeko gorrira;
eguzkia irteten
oraintxe hasi da…
Hara, Hartza, hor hago
neroni begira.

3)
Horretan hobe ez jar
hik itxaropenik:
harrapatu beharko
nindukek lehenik.
Ez pentsa horren erraz
galduko naizenik;
ni jan nahi banauk, ez duk
mundu honen senik.
Ba al da Hartza baino
leloago denik?

5)
Alferrik probatu duk
mila akrobazi;
nire irrikak hau hi
itsutuarazi.
Inork ezin duela
beti irabazi,
horixe nahi niake
konpreniarazi.
Goseak hil baino lehen
hobe duk ikasi.

HARTZA

2)
Piztien artean nik
handi diat sona
dena probatu diat,
ez duk, gero, broma!
Izokina, oreina,
baita ere gizona,
eta gaur piztu zaidak
desira sakona:
jakin nahia Hontza den
haiek bezain ona.

4)
Niregan daukadanez
horrenbeste fede,
nire grinak direnez
besteentzat lege,
zuhaitz beltzean gora
igotzen nauk trebe
hire gorputz txikia
dudanetan xede;
gora heltzerako hi
joana haiz halere.

6)
Betiko egin haiz hi
jada nire jabe.
Behetik begira naukak
goibel, dohakabe…
Ezinezko maitasun
honen suzko labe,
maite haut, uler ezak,
horren nagok grabe,
haltzaren puntan hagon
Honztxo bihozgabe.